Καταστάσεις γεμάτες άγχος, στιγμές όπου η αγωνία περισσεύει, περίοδοι όπου η διάθεση είναι στο ναδίρ, φάσεις που είναι ολοφάνερο ότι κάτι μέσα μας δεν πάει καλά. Κι ύστερα, μια ηρωική πράξη. Η αναζήτηση βοήθειας, η παραδοχή ότι δεν είμαστε ικανοί να έχουμε τα πάντα υπό έλεγχο, η διαπίστωση πως πρέπει να αναλάβουμε δράση φέρνοντας τις ανάγκες μας στο επίκεντρο. Όλα αυτά με τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας, ενός ανθρώπου που θα του εμπιστευθούμε τα άδηλα, τα μέχρι τώρα άρρητα, τα κρυφά κομμάτια μας, αλλά και όσα μας χαρακτηρίζουν, όσα μας απασχολούν, όσα θέλουμε να αλλάξουμε. Πόσο εύκολο είναι όμως να βρούμε έναν κατάλληλο θεραπευτή; Πώς πρέπει να ενεργήσουμε αφού αποφασίσουμε να εμπιστευτούμε την ψυχοθεραπεία; Παρακάτω θα δούμε μερικά tips τα οποία αφορούν τόσο το θεραπευτή, όσο και το θεραπευόμενο.
# Ας ξεκινήσουμε με κάτι το θεμελιώδες. Η Ψυχολογία, καλώς ή κακώς θεωρείται μία επιστήμη την οποία ο καθένας οικειοποιείται. Αρκετοί άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους ψυχολόγους, ενώ σε ψυχικά ζητήματα πολλοί είναι αυτοί που έχουν μια διάγνωση έτοιμη, που ξέρουν να συμβουλεύσουν για τη θεραπεία των διαταραχών και πάει λέγοντας. Το γεγονός αυτό δημιουργεί παρεξηγήσεις, παρανοήσεις, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που αλλοιώνει τη σημασία βασικών λέξεων και εννοιών που σχετίζονται με την ανθρώπινη ψυχή. Καλό είναι λοιπόν πριν πάμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας να είμαστε απαλλαγμένοι από τα διάφορα στερεότυπα που κυκλοφορούν.
# Το να βρούμε και το να καταλήξουμε σε έναν θεραπευτή πολλές φορές δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ίσα ίσα θεωρείται συνηθισμένη πρακτική το να δοκιμάζει κανείς διάφορους μέχρι να οριστικοποιήσει την επιλογή του. Ο λόγος για κάτι τέτοιο είναι προφανής και έχει να κάνει με την έννοια του “matching”. Δεν εμπνέουν όλοι οι ψυχολόγοι στον ίδιο βαθμό όλους τους ανθρώπους. Επίσης, δε δουλεύουν όλοι οι θεραπευτές με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν ειδικοί που επικεντρώνονται στην παιδική ηλικία, στο πώς μεγάλωσε κανείς και στα πιθανά τραύματα που τον σημάδεψαν, υπάρχουν άλλοι που εστιάζουν στο “εδώ και τώρα” προσπαθώντας να αποδομήσουν τους δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης και να προτείνουν νέες εναλλακτικές λύσεις, ορισμένοι που δουλεύουν με πιο εκφραστικό και υποστηρικτικό τρόπο, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία εκλογής. Προσοχή λοιπόν στον τρόπο που δουλεύει ο θεραπευτής, στην κατεύθυνση και στην εξειδίκευσή του. Ιδανικά, μία ερευνητική διαδικασία στο διαδίκτυο ή το να πάρουμε συστάσεις από κάποιο άλλο πρόσωπο μπορεί να ξεκαθαρίσει τα πράγματα και να βοηθήσει στην επιλογή.
# Καλό είναι προτού πάμε στον-ην Ψυχολόγο να έχουμε ένα ξεκάθαρο αίτημα, ένα ξεκάθαρο λόγο για τον οποίο επιθυμούμε να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία. Βοηθάει πολύ την όλη διαδικασία και την κάνει να εξελίσσεται ομαλά και προς όφελος και των δύο. Είναι λοιπόν θέμα άγχους; Είναι θέμα διάθεσης; Έχει να κάνει με τη δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων, με τον τρόπο που σχετιζόμαστε με άλλους ανθρώπους και ούτω καθεξής; Ό,τι κι αν είναι, όταν τίθεται σαφές και ξεκάθαρο αίτημα από την αρχή τότε η διαδικασία της ψυχοθεραπείας πρόκειται να ξεκινήσει σε γερά θεμέλια.
# Ο-η Ψυχολόγος δε θα δώσει από μόνος του λύση στα προβλήματά μας. Το ιδανικό είναι να έχουμε ενεργό ρόλο σε όλη τη διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας και να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Ο-η Ψυχολόγος δεν είναι κομιστής της ευτυχίας ούτε κρύβει μαγικό ραβδί στο συρτάρι του. Είναι περισσότερο ένας διπλωμάτης, κάποιος που θα μας δώσει τη σπίθα την οποία καλούμαστε να κάνουμε φωτιά για να φωτίσουμε τα σκοτάδια μας. Θα μας βοηθήσει να εξοικειωθούμε με όσα μας είναι άγνωστα, να αντιμετωπίσουμε όσα φοβόμαστε, να νιώσουμε τα απαγορευμένα χωρίς δισταγμούς και ενοχές με μία όμως βασική προϋπόθεση: Ενεργός ρόλος και προσωπική ευθύνη.
# Μιλήστε ελεύθερα και εκφραστείτε χωρίς το παραμικρό ίχνος ντροπής. Αυτός είναι άλλωστε ο πρώτος και βασικός στόχος της θεραπείας. Αφεθείτε σε αυτό που νιώθετε, πείτε όσα σας απασχολούν. Οποιοδήποτε συναίσθημα, οποιαδήποτε σκέψη, οποιαδήποτε κουβέντα πρέπει να εκφράζονται ενώ την ίδια στιγμή αποτελέσουν την καλύτερη αφορμή για την εξέλιξη της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Ο θεραπευτής δε σας κρίνει. Επίσης οφείλει να δημιουργεί κλίμα εμπιστευτικότητας και να τηρεί το απόρρητο.
# Δώστε έμφαση όχι μόνο στο πόσα πτυχία ο θεραπευτής έχει κολλημένα στον τοίχο αλλά στο ποιόν του, στην ιδιοσυγκρασία του, στην ικανότητα για ενσυναίσθηση, στην ετοιμότητα για άνευ όρων αποδοχή. Ο διάσημος ψυχίατρος Σκοτ Πεκ στο βιβλίο του “Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος” το θέτει εξαιρετικά: «Μπορούμε τώρα να δούμε το ουσιώδες συστατικό που κάνει τη θεραπεία αποτελεσματική και επιτυχημένη… Είναι η ανθρώπινη δέσμευση και πάλη. Είναι η θέληση του θεραπευτή να προσφέρει τον εαυτό του με σκοπό να προάγει την πνευματική ανάπτυξη του θεραπευόμενου… Κοντολογίς, το ουσιώδες συστατικό της επιτυχημένης, βαθειάς και σημαίνουσας ψυχοθεραπείας είναι η αγάπη.»
# Ωραία όλα αυτά αλλά με το οικονομικό τι γίνεται; Η ψυχοθεραπεία γενικώς θεωρείται ακριβή. Οι τιμές που συναντά κανείς έχουν μεγάλο εύρος καθώς ορισμένοι χρεώνουν αρκετά, όμως οι περισσότεροι ειδικοί αντιλαμβανόμενοι τις οικονομικές δυσκολίες των περισσότερων συνανθρώπων μας προσπαθούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με λογικές τιμές. Τέλος, εμείς οι ψυχολόγοι εκτός από το οικονομικό έχουμε και έναν ακόμη τρόπο επιβράβευσης: Μία σφιχτή χειραψία εφάμιλλη με δέσμευση για όσα πρόκειται να συμβούν κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, μια βαθειά εισπνοή που φανερώνει αποφασιστικότητα για όσα θα έρθουν, ένα χαμόγελο στο τέλος που θα δείχνει ανακούφιση για όσα θα έχουμε καταφέρει μαζί.
